Datum: nov. 18, 2018
april 2017 kwam ik zo’n mooi filmpje tegen over rouwverwerking. Ik plaatste het op mijn Facebook pagina. Niet wetende dat 3 maanden later mijn lief plotseling zou sterven. We waren bijna 8 jaar samen. Samenleven met hem was intens, liefdevol, maar ook stormachtig. We hebben in die bijna 8 jaar ontzettend veel herinneringen gemaakt.
Het filmpje wil ik graag met je delen omdat het zo mooi is. En ook wil ik een stukje van mijn verhaal hierover delen. Er zijn zoveel vragen gekomen het afgelopen jaar hoe ik mijn rouw heb doorleefd. En hoe het toch komt dat ik me zo goed voel. Het gaat goed, met mij en met mijn kinderen, al een tijd. Ik hoop je te inspireren met mijn verhaal.
Je hoeft niet te blijven rouwen en verdriet te hebben om iemand te eren.
Ik vier het leven, alweer een lange tijd. Wil je lezen hoe ik het heb gedaan en wellicht voor jezelf er tips uithalen over een groot verlies in jouw leven, dan kan je verder lezen. Een verlies kan ook gaan over werk, een huis, gezondheid, een droom of iets anders dat een groot deel van je leven uitmaakte.
***
Het weekend voor zijn overlijden zaten we samen op een terrasje bij het strand, het was mooi weer en de zee was kalm. We hadden net een uitgebreide strandwandeling gemaakt met de hond, hand in hand zoals we altijd liepen. En af en toe stopten we en dan omarmde hij me en gaven we elkaar een kus. En dan stonden we even zo of we kletsten wat. Op dat terrasje bespraken we onze dromen en toekomstplannen zoals we wel vaker deden. We hielden allebei van fantaseren en dromen. En ergens voelde ik een onbestendig gevoel alsof het allemaal zo niet zou uitkomen. Ik begreep dit gevoel niet, want we waren gelukkig met elkaar. Ik vertelde mijn voorgevoel en hij vond dat niet leuk, hij zag het anders. Ik had toen niet kunnen bedenken dat mijn voorgevoel zo klopte.
De avond ervoor gaf hij me een kus en bedankte me voor mijn liefde en het samenzijn. Dat was het laatste wat we hebben gedeeld. De volgende ochtend werd ik wakker en ik vond hem, dood op de bank, plotseling in zijn slaap overleden. Het is bizar wat er dan gebeurt, dat is niet te omschrijven in woorden. Het enige dat ik wist en heb gedaan is ‘doorleven’. Ik weet vanuit mijn werk dat als je een trauma meemaakt, dat het belangrijk is om zoveel mogelijk alle gevoelens toe te laten, er dwars door heen te gaan. Er kwamen mensen in mijn praktijk met onverwerkte gevoelens van 10, 20 of 30 jaar geleden. Ik weet uit ervaring dat tijd geen wonden heelt.
Tijd heelt geen wonden, het doorleven geeft wel verwerking.
En ik wist dat ik wel invloed had op mijn manier van verwerking. Dat was iets waar ik wel zelf iets aan kon doen. Ik wist meteen… ik ga hier vol doorheen, hier ga ik niet jaren in willen blijven hangen, dat zou hij ook niet willen voor mij. En ik vond de kracht ervoor! Die kwam voor een deel vanzelf, maar voor een groot deel moest ik zelf stappen zetten.
We konden zo uren in de duinen liggen.
Ieder rouwproces is anders, ik wil mijn stappen met je delen zodat jij kan bekijken of ze bij je passen mocht jij zelf een groot verlies moeten doorleven. Mijn stappen kunnen een lijdraad voor je zijn, maar volg vooral je eigen pad en voel je niet schuldig over jouw manier. Jouw manier is altijd precies de juiste. Ieder rouwproces is weer anders. En verdwalen in je rouwproces hoort erbij. Laat dat maar gewoon gebeuren, dat is helemaal niet erg en kan ook helemaal geen kwaad. Ergens zal je toch steeds duidelijker een pad gaan herkennen. Jouw unieke pad!
Ik dacht dat ik echt niet alle fases zou hoeven doorlopen. Ik dacht ik dat niet zou hoeven omdat ik immers al zoveel over rouwverwerking wist. Ik dacht "ik skip er gewoon een paar'. Maar dat bleek dus niet waar te zijn, het was niet mogelijk. Ik merkte dat alle fases door elkaar heen liepen en dat ze toch echt allemaal langs kwamen. Boosheid, hopeloosheid, uitzichtloosheid, verdriet, schuldgevoel, verwarring, etc.
De ontkenningsfase duurde niet zo lang. Ik kon het eigenlijk direct accepteren dat hij overleden was. Ik ging naast hem zitten op een krukje, keek naar hem en liet het tot me doordringen, dit is echt, hij is echt dood, bijna 8 jaar samen en ineens was het over. Dit was het en hiermee moest ik het doen.
Een bizarre gewaarwording, maar het voelde gewoon kloppend. Dit is het leven, er worden mensen geboren en er gaan mensen dood. En het is niet aan mij om te oordelen wie er hier lang of kort mag of kan zijn. Dat komt wellicht ook door mijn spirituele inslag en wetenschap dat hij slechts zijn jas uitdeed en ergens heen mocht waar het zo fijn is.
Ook had ik op jonge leeftijd mijn hartsvriendin aan een auto ongeluk verloren en plotseling nog een lieve vriendin, dus het voelde voor mij als herhaling van zetten. De een wordt 18, de ander 80. Verstandelijk kon ik dat gelukkig meteen doorschakelen, daardoor ben ik nooit in de ‘waarom’ vragen gekomen. Ik had dat stuk al verwerkt toen ik 19 jaar was en mijn vriendinnen verloor.
Als je merkt dat je het lastig vindt om het 'waarom' stukje te accepteren, dan zal je helaas dit stukje ook nog moeten uit puzzelen voor jezelf en het als onderdeel van je rouw proces moet zien. Zoek hier professionele hulp bij. Die 'waarom' vraag die je hebt wil ook dat je bewuster wordt over bepaalde zaken, achter die vraag liggen zoveel inzichten en openbaringen voor je klaar. Durf hiervoor open te gaan staan. Bij iedereen zal er een ander stuk achter liggen wat bewust mag worden, maar stap uit de slachtofferrol en verken jouw vragen. Er is echt een antwoord op je waarom, maar die zal je waarschijnlijk pas na een paar maanden of misschien wel jaren later pas krijgen.
Rouwen is werken. Rouwen kost tijd, heel veel tijd en ook veel energie, ook dat wist ik gelukkig al. Ik koos er voor om mijn agenda leeg te maken gedurende 4 a 5 maanden, zei alle klanten en alle trainingen af, zodat ik me 100% op dit proces kon storten. Niets weggedrukt, alles aangegaan en volledig verkend. Eigenlijk had ik dit proces aangenomen als mijn nieuwe fulltime baan.
Dus mocht je in een groot verlies komen, creëer voor jezelf ruimte om dit te verwerken. Als iets een groot onderdeel was van je leven en het is er niet meer, dan heb je echt tijd nodig om alles te reorganiseren in jezelf en om je heen. En het is heel belangrijk dat je dat op je eigen manier doet en niet luistert naar alle goed bedoelde adviezen. Jij bepaalt wat jij nodig hebt en wat goed voelt voor jou. Met wie je bent, hoe lang je met die persoon bent, wat je doet, of dat nou bank hangen is en filmpjes kijken of niets doen, of wandelen of sporten. Of misschien wil je wel gewoon in elkaar storten en in bed blijven, ook dat is oké, durf te doen wat je van binnen voelt. Je hoeft niet bang te zijn dat je er nooit meer uitkomt. Juist door jezelf te snel te forceren je leven weer op te pakken ga je stappen overslaan die je later zullen inhalen. En alles wat 'later' komt komt dubbel zo hard aan.
Luister niet naar anderen, maar doe wat jij voelt dat jij nodig hebt!
Neem je tijd om te rouwen!
En dat heb ik gedaan, ik ben het vol aangegaan, alle gevoelens, emoties, onzekerheden, boosheid, verdriet, angst, ongeloof, alles mocht er zijn. Dat is echt heel pittig geweest, het aller allerzwaarste wat je kan doorleven. Ik had het gevoel dat ik door de hel en terug ben gereisd, maar ik heb het gedaan met armen wijd en gezegd: “Kom maar op pijn, ik doorleef je, ik ga het aan”.
Ik ben in allerlei donkere ‘gaten’ gevallen en verdwaald in een oerwoud aan gevoelens die vooral ook lichamelijk vreselijk veel pijn deden. Maar ik heb het doorleeft en toegelaten, want ik weet dat het de enige uitweg is namelijk en dat het wegdrukken ervan alleen maar processen vertraagt. Kilometers heb ik met mijn hond gelopen, uren en uren door de duinen en over het strand gedwaald, schriften vol geschreven en heel veel gemediteerd. Uiteindelijk ben ik ook gaan dansen, feesten en genieten, het leven vieren. Ik volgde steeds de behoefte van binnen uit en leefde het, of dat nou een rot gevoel was of de behoefte aan iets leuks.
Als je je angst toelaat, zal je heus niet sterven,
als je je verdriet toelaat zal je er echt niet in verdrinken,
als je je boosheid toelaat zal je echt jezelf of de ander niets aandoen.
Dat zijn illusies,
Als je van het leven wilt genieten, als je voelt dat je geniet, hoef je je niet schuldig te voelen.
Juist het toelaten van gevoelens geeft uiteindelijk lucht en ruimte.
En als de gevoelens echt heel heftig zijn kan het even duren en zal je vertrouwen moeten houden dat het echt op een dag beter wordt. Omring je met mensen die dat vertrouwen weerspiegelen en blijf weg bij mensen die zich alleen maar zorgen om je maken en medelijden met je hebben. Je zal echt goed voor jezelf moeten zorgen in dit rouwproces.
Liefdevolle voedende contacten zijn noodzakelijk in een dergelijk proces. Daarom heb ik radicaal het contact verbroken met bepaalde mensen uit mijn vrienden en familiekring. Alle mensen waar ik het gevoel had dat ik rekening met ze moest houden, met hun gevoelens en waar bepaalde spanningen bij waren heb ik uitgesloten, direct zonder twijfel. Ik heb 100% voor mezelf gekozen om mijn eigen proces te kunnen doorleven. En ik had (en heb nog steeds) lieve en voedende mensen in mijn omgeving, die contacten zocht ik juist meer op en gingen zich verdiepen.
Dit werd niet altijd in dank afgenomen, maar dat was voor mij alleen maar een bevestiging dat het voor mij de juiste keuzes waren. Het waren eigenlijk keuzes waar ik al jarenlang tegenaan zat te hikken, maar niet echt doorzette omdat het op zich allemaal 'wel meeviel' . Maar nu ik zelf door dit intense rouwproces heen moest, moest ik echt doorpakken en schoon schip maken. Dus het heeft me ook veel gebracht. En nu deze opschoning er is geweest heeft dat zoveel ruimte gegeven.
Alles waar mijn relatie met hem voor stond moest ik ook nog helder krijgen en doorwerken.
Dit was ook een hele pittige waar ik doorheen moest. Want als iets wegvalt uit je leven, of dat nou een geliefde is, een droom, een baan of iets anders dat een groot deel van je leven vervult, dan zal daar een verschuiving plaats moeten vinden. Het is niet anders. En die verschuiving kan je tegen vechten, maar helpt je helemaal niet. Wat wel helpt is om jezelf af te vragen waar hetgeen voor stond wat wegvalt. En als je dat helder krijgt voor jezelf, dan kan je zelf verder. Ik ben er maanden mee bezig geweest om uit te puzzelen waar hij en mijn relatie met hem voor stond. Daardoor kon ik alles in een groter perspectief plaatsen en kon mijn verwerking beginnen.
Dit is een belangrijk stuk in rouwverwerking en geef jezelf hier echt tijd voor. Schrijf erover, praat erover met mensen die voedend voor je zijn en mijmer erover.
Ouders zijn er voor kinderen, kinderen zijn er niet voor ouders! Het allergrootste gebaar wat ik voor mijn kinderen in dit verhaal heb kunnen doen was mijn eigen verdriet dragen. Natuurlijk wilden mijn 3 zonen mij troosten en ik heb dat vanaf het begin niet goed gevonden. Ik ben er voor hen en niet andersom. Dat was even pittig in het begin want ze zagen me erg verdrietig. En toch is het gelukt. Het heeft even een paar weken geduurd met gesprekjes erover, maar uiteindelijk konden ze het loslaten. Het resultaat daarvan is dat ze zich volledig en alleen maar bezig hoefden te houden met hun eigen rouwproces en daarnaast zijn ze nog jong en hebben ook hun eigen dingen en zo hoort het ook.
Wonderlijk is hoe makkelijk kinderen hier door heen komen. En weer heb ik gezien dat hoe kinderen in situaties staan afhankelijk is hoe ouders er zelf mee omgaan. Dat alles wat je als ouders in jezelf niet aangaat terugkomt bij je kinderen. Kinderen zijn altijd spiegels van je eigen gedrag, van wat je zelf niet onder ogen wil of kan zien, zie je terug in je kinderen. Door heel bewust in je ouderschap te staan kan je je kinderen helpen hun eigen leven te leven. Ze hoeven niets voor je te dragen, niets voor je te doen, niets voor je uit te leven, niet voor je te zorgen. Ze hebben recht op hun eigen leven en geluk. De band met mijn drie zonen is erg goed en het zijn mooie stabiele mannen aan het worden waar ik erg dankbaar voor ben!
Als je merkt dat jouw kinderen meelijden met jouw pijn of jouw verlies probeer dat dan bij ze weg te houden. Ze mogen je wel verdrietig zien want ze voelen of zien het toch wel, maar je mag ze duidelijk maken dat ze er niets mee hoeven te doen. Hoe meer jijzelf in de acceptatie kan komen en hoe beter jij met de situatie kan omgaan, hoe meer je merkt dat je kinderen dat ook kunnen.
Als je bij je kinderen lastige stukken ziet, kijk dan in jezelf wat het over jou zegt en wat jij in je eigen gedrag kan aanpassen. Als jij het op een gezonde manier voorleeft zal het ook goed gaan met je kinderen.
Kinderen doen niet wat je zegt, kinderen leven je na!
Wat voor mij een grote hulp is geweest is mediteren.
Er zijn twee vormen van mediteren die ik heb gebruikt. Gewoon gaan zitten, ogen sluiten en aangaan wat er aandacht wil van binnen. Het volledig aangaan, hoe pijnlijk en heftig het dan ook is en dan zo blijven zitten en afwachten tot het enigszins hanteerbaar werd. Het is geen makkelijke manier, want als er geen afleiding is zal je 'mind' dat gaan doen en draait die overuren. Steeds opnieuw teruggaan naar je lichaam en alle sensaties doorleven zal je helpen om op een supersnelle manier te verwerken. Geen makkelijke manier, maar wel een snelle en effectieve manier. En met super snel bedoel ik dan niet dat het meteen over is, maar met snel bedoel ik dat jaren verwerken, maanden verwerken kunnen worden, of weken verwerken, dagen verwerken kunnen worden.
En de andere manier van mediteren is het luisteren naar een stem om je mee te nemen op verkenning van je binnenwereld. Dit heb ik dagelijks gedaan en is voor mij een houvast geweest in deze zware tijd. Hier kan je gratis mijn geleidemeditaties luisteren.
Ik heb een paar jaar geleden een training ontwikkelt met 7 vaardigheden, een vaardigheid gaat over omgaan met het denken en een vaardigheid gaat over omgaan met emoties. Deze vaardigheden kwamen mij goed van pas afgelopen jaar.
Wat overblijft na rouw is liefde. Een gevoel van intense liefdevolle dankbaarheid voor alle mooie herinneringen die ik met hem heb mogen maken. En zelfs ook dankbaarheid voor het mooie en intense rouwproces. Ook alle dankbare gevoelens wat hij heeft gedaan voor mijn kinderen (waren niet zijn kinderen) en dat het hen zo heeft gevormd in de mooie mensen die ze zijn. En zelfs ben ik dankbaar voor de uitdagingen en stormen die ik ook met hem heb doorleeft. Alles bij elkaar heeft het me zoveel gebracht en kan ik oprecht zeggen dat het helemaal goed is zo. Wat overblijft is liefde, deze vergaat nooit en draag ik voor altijd mee in mijn hart.
Een belangrijke overtuiging die ik heb is dat ik geen verdriet hoef te laten zien om te laten zien hoeveel ik van hem heb gehouden en nog hou. Mensen kunnen weleens verbaasd naar mij kijken als ik niet huil als ik het vertel en dat ik geen verdriet voel. Maar oprecht voel ik al heel lang geen verdriet of weemoed. Ik voel alleen liefde.
Ik heb dit geschreven voor jou omdat ik hoop je ermee te inspireren. Alles wat ik zelf heb doorleefd in mijn leven gebruik ik in mijn manier van werken, de coaching, de therapie en de trainingen die ik samenstel.
Omdat ik weet hoe belangrijk het is dat er goede hulp is voor jou op een positieve en constructieve manier stel ik gratis van alles beschikbaar. Zoals geleidemeditaties en een gratis training om Bij jezelf te komen. Als het je aanspreekt kan je daar nu meteen mee aan de slag.
